Jul czyli święta w Szwecji

Niedawno miałam wielką przyjemność przystąpić do Klubu Polek na Obczyźnie, w którym dziś mam równie wielką przyjemność zadebiutować. Mój dzisiejszy artykuł napisałam specjalnie dla Klubu w ramach projektu „Boże Narodzenie dookoła świata.”

Jeszcze wczoraj byliśmy u Julii, w gorącej Australii a dziś już jesteśmy u mnie, Moniki w chłodnej Szwecji.

Jul

Tytuł wpisu jest nieprzypadkowy, słowo Jul oznacza święta Bożego Narodzenia, to także słowo – przedrostek do wszystkiego, co się z tymi świętami wiąże; słowo, które słyszymy tu przez cały grudzień.

Myślenie o Jul zaczyna się już w listopadzie, kiedy w sprzedaży pojawiają się bożonarodzeniowe dekoracje i światełka, a ślicznych przytulnych skrzatów zaczyna przybywać jak grzybów po deszczu. Czasami w tych małych grupach wyglądają, jakby knuły jakąś świąteczną zmowę!

Również jeszcze w listopadzie zaczynają pojawiać się w gazetach oferty restauracji na świąteczny stół (Julbord). Julbord to rodzaj takiego przyjęcia, poczęstunku organizowanego najczęściej przez pracodawców dla pracowników. Tradycja Julbord jest bardzo stara, ale dawniej urządzano przyjęcia tylko w gronie rodzinnym, a gospodyni miała wtedy niebywałą okazję się wykazać. Dziś jest trochę inaczej ale jakkolwiek nie jest to zorganizowane, myśl przewodnia jest prosta – wspólny posiłek, rozmowa i rozrywka oraz przedsmak świąt.

Cztery niedziele przed Wigilią zaczyna się adwent. Zauważyłam tutaj zamiłowanie (kobiet zwłaszcza) do robienia własnych świeczników adwentowych oraz do celebrowania adwentu, zapalania świec i odliczania tygodni do świąt. Przyjęłam tę tradycję, również robię własny świecznik, co roku inny i co niedzielę zapalam kolejną świecę. Dzisiaj zapalę trzecią – do świąt został nieco ponad tydzień!

Świeczniki adwentowe są również w wersji z lampkami elektrycznymi. Szwedzi stawiają je we wszystkich odsłoniętych oknach, tak jak lubią w nich wieszać lampki – gwiazdy (julstjarna). Im bliżej do świąt tym więcej tego oświetlenia w oknach, co daje wrażenie przytulności, jasności i ciepła. Nawet gdy człowiek wraca z pracy, głodny, zmęczony i skulony z zimna, to światła „wychodzące” z domów na ulicę sprawiają, że droga staje się przyjemniejsza.

Dla dzieci robi się lub kupuje kalendarze adwentowe, (julkalender). Ale tak jest chyba prawie na całym świecie. Prawie, bo niestety wciąż jeszcze są kraje, w których dzieci nie tylko nie mają radości obchodzenia Świąt ale również nie mają co jeść i pić. Serce boli. W okresie przedświątecznym obserwuję wzmożone akcje dobroczynne, w mniejszym lub większym wymiarze. Akcja niesienia radości i „podzielenia się” świętami (dela Julen) jest aktem dobroci tysięcy ludzkich serc i jedynym elementem przedświątecznego rozgardiaszu, który chciałabym, by trwał cały rok.

Popularny w Szwecji jest Julmarknad –  bożonarodzeniowy jarmark, na którym  można kupić różne tradycyjne regionalne smakołyki oraz rękodzieła. I to jest właśnie priorytetem, aby wyroby były od drobnych producentów, najchętniej domowej roboty i także oczywiście w świątecznym klimacie. Na takim targu można zaopatrzyć się w choinkę, wędzone udo renifera albo przytulny wełniany pled. Przedświąteczny radosny nastrój podniecenia oraz uśmiech na twarzy są na takim jarmarku najważniejsze!

Sklepy prześcigają się próbując przyciągnąć rozglądających się za prezentami klientów. Wystawy sklepowe zaopatrzone są chyba w specjalny magnes, bo nawet jak nie wejdzie się do środka, to chce się całą wystawę dokładnie obejrzeć. Szwecja słynie ze swojego design więc wystawy są czasem naprawdę ładne i przyciągające.

Na świąteczny prezent mówi się julklapp, a określenie to pochodzi od tradycji koziołka (julbock), który w wigilijną noc pukał (dźwięk – klap, klap) swoimi różkami do drzwi. Gdy rodzina otwierała drzwi znajdowała przed nimi leżące pakuneczki z upominkami. Stąd nazwa prezentu: julklapp.

Julbock to również jeden z symboli szwedzkich świąt i tradycja sięgająca czasów pogańskich, osoba przebrana za kozła rozdawała dawniej prezenty, a dziś słomiany koziołek pełni rolę wyłącznie świątecznej dekoracji.

Czas oczekiwania na święta i samych świąt to czas uciechy dla podniebienia. (Protestancka Szwecja nie pości). W domach rozchodzą się zapachy wypieków,  szafranowych bułeczek (lussekatter), korzennych pierniczków (pepparkakor).

Jednym z grudniowych smaków to glögg, czyli grzane wino. W sprzedaży są rozmaite jego rodzaje, i dla dorosłych i dla dzieci, są też tacy, którzy komponują własny grzaniec. Jego smak i zapach kojarzy mi się już nieodłącznie ze świętami. A przepis na glögg własnej roboty podam w następnym poście.

A teraz – uwaga – coś pięknego! Sankta Lucia! Sankta Lucia to mówiąc po polsku Dzień Świętej Łucji, obchodzony na pamiątkę patronki najkrótszego dnia w roku. 13 grudnia  w całej Szwecji, odbywają się pochody ubranych na biało dziewcząt z przewodzącą im Łucją  z płonącymi świecami w koronie i świecą w dłoniach. Cudny orszak niosący światło i ciepło. Trudno widzowi pozostać niewzruszonym na jego widok!

Wigilia i Boże Narodzenie

W Szwecji mieszkam stosunkowo niedługo. Wigilię obchodzę zwykle w duchu polskiej tradycji. Wprawdzie nie przygotowuję 12 potraw, ale na moim stole nie może zabraknąć barszczu z uszkami!

Szwedzka wigilia jest również skromna, ale głównym daniem jest dopp i grytan, postny bulion, do tego zjada się maczany w bulionie chleb. Jest też oczywiście ryba, śledziki (na słodko!), ziemniaczki i mięsne kuleczki. W Pierwszy dzień świąt lista potraw się znacznie wydłuża. Ale oczywiście jedzenie nie jest najważniejsze w święta! Szwedzi tak jak wszyscy na całym świecie starają się być w tym czasie z rodziną, mieć przyjemnie i przytulnie razem. Miłym akcentem jest wspólne śpiewanie – Szwedzi kochają śpiewać – a także ciekawostka – tańczyć wokół choinki!

O każdym z tych wielu świątecznych elementów napisałam tutaj krótko, z dwóch powodów. Pierwszy to taki, że moi stali czytelnicy znają już te opowieści, a nowi, a mam nadzieję to będziecie Wy – jeśli coś zainteresowało Was szczególnie, możecie wrócić do poprzednich, jeszcze ciepłych wpisów na moim blogu, do lektury którego bardzo serdecznie zapraszam!

Pozdrawiam wszystkie rozsiane po świecie Polki i już dziś życzę Wam

God Jul!